Dlaczego biblioteki wspierają i powinny wspierać nowe modele otwartego publikowania?

Bibliotekarze wiedzą, ile kosztują roczne subskrypcje czasopism naukowych i dostęp do książek elektronicznych.  Roczne koszty idą w miliony złotych. Nie wszystkie biblioteki naukowe na świecie, nie tylko w Polsce, stać na to, by kupić dostępy do komercyjnych baz danych, dlatego włączyły się one w budowanie i promocję alternatywnych otwartych zasobów.

Polskie biblioteki naukowe od lat promują nowe modele open access organizując: konferencje, seminaria, wykłady spotkania, Tydzień Otwartej Nauki,  nie tylko w swoim naukowych środowisku, ale i szerzej pracując w organizacjach pozarządowych (EIFL, SPARC, ELIS, KOED, IFLA i innych).

Rekomendacje dla bibliotekarzy, którzy chcą także włączyć się w te działania mogą to robić na różne sposoby:

  • organizować debaty na swoich uczelniach;
  • przygotować program szkoleń dla pracowników;
  • tworzyć repozytoria i biblioteki cyfrowe otwarte;
  • tworzyć otwarte zasoby edukacyjne, kursy otwarte;
  • otwierać konferencje naukowe;
  • wdrażać wolne licencje dla tych zasobów;
  • wspomagać naukowców na co dzień w upowszechnianiu nie tylko badań naukowych, ale i materiałów edukacyjnych;
  • zachęcać do wdrażania polityki open access w swoich instytucjach;
  • współtworzyć lub pomagać zakładać otwarte czasopisma;
  • drukować ulotki informujące o nowych modelach;
  • publikować artykuły i komunikaty na temat otwartej nauki;
  • monitorować nowe trendy w tym zakresie;
  • lobbować na rzecz open access wszędzie, gdzie to przyniesie pozytywny skutek.

Wszystkie te działania mogą być wspomagane od strony merytorycznej przez działaczy i organizacje zajmujące się modelami open access, w Polsce jest to Koalicja Otwartej Edukacji, która jest twórcą tego portalu.

Korzyści dla bibliotek

Biblioteki korzystają na różne sposoby z otwartych zasobów zarówno jako ich twórcy, jak i beneficjenci, ponieważ ich instytucje dają swoim użytkownikom nieograniczony dostęp do kolekcji różnego typu, np. takich jak:

  • Katalogi polskie (NUKAT, KARO);

  • Katalogi świata (WorldCat);

  • Biblioteki cyfrowe (Federacja Polskich Bibliotek Cyfrowych, Europeana);

  • Repozytoria nauki (BASE, Google Scholar);

  • Otwarte Zasoby Edukacyjne (Creative Commons Search).

Zasada współdzielenie się z innymi powinna przyświecać wszystkim instytucjom publicznym, bo taka jest ich misja, by poszerzać krąg odbiorców kultury czy nauki, a nie zawężać go.

Bieżące wsparcie:

Horyzont 2020 – poradnik KOED

Tworzenie repozytoriów danych badawczych – pakiet wsparcia ICM UW

Poradnik prawny dla danych badawczych – poradnik ICM UW

Opracowywanie planu zrządzania danymi – poradnik Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu

Materiały dydaktyczne na temat otwartej nauki (Open Access)
  • Portal europejski FOSTER (eng.) jest dedykowany edukacji, możesz w nim znaleźć interesujące zasoby (strony www, podręczniki, webinaria, prezentacje, e-kursy i inne) aktualizowane na bieżąco, które omawiają wszystkie aspekty otwartej nauki.
  • Stronę edukacyjną o otwartej nauce (pol.) prowadzi także na bieżąco  Sekcja Informacji Naukowo-Technicznej Biblioteki Politechniki Gdańskiej. 
  • Serwis Otwarta Nauka ICM UW (pol.) jest także miejscem, gdzie można znaleźć materiały edukacyjne i informacyjne o otwartej nauce/
Literatura o otwartości: Bibliografia międzynarodowa Charlesa W. Baileya, Jr. (eng.); Polska bibliografia open access tworzona przez działaczy KOED. (pol.)

Stronę opracowuje i aktualizuje co roku Bożena Bednarek-Michalska.