Polityka naukowa

„Kierunki rozwoju…” z 2015 r. to najważniejszy dokument określający cele i rekomendacje w zakresie otwartej nauki w Polsce. Ma on ma charakter zaleceń dotyczących wprowadzania otwartego dostępu (OD) przez podmioty finansujące badania (NCN, NCBR, MNiSW), jednostki naukowe, uczelnie oraz wydawców, w tym wydawców czasopism naukowych. 

Najważniejsze rekomendacje:

1. Opracowanie i przyjęcie przez poszczególne uczelnie, instytuty badawcze i instytuty PAN oraz przez NCN i NCBR własnych instytucjonalnych polityk w zakresie otwartego dostępu (OD), które będą określać zasady publikowania w OD wyników badań (głównie dotyczy to artykułów w recenzowanych czasopismach, ale także np. recenzowanych materiałów konferencyjnych, ewentualnie danych badawczych).
2. Wyznaczenie przez kierowników jednostek naukowych i uczelni pełnomocników ds. OD.
3. Przechodzenie czasopism naukowych do modeli otwartych.
4. Udostępnianie rozpraw doktorskich w otwartych repozytoriach.
5. Monitorowanie i raportowanie do MNiSW postępów we wdrażaniu OD, w tym systematyczne analizowanie liczby publikacji powstających w danej jednostce naukowej lub uczelni w celu określenia proporcji publikacji w OD w stosunku do wszystkich publikacji.
6. Organizowanie szkoleń w zakresie OD dla wszystkich pracowników naukowych i doktorantów danej jednostki naukowej lub uczelni.
7. Uwzględnienie doświadczeń i potencjału bibliotek naukowych, które często koordynują proces redakcji i deponowania publikacji naukowych w repozytoriach.

Więcej informacji: https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/otwarty-dostep-do-publikacji-naukowych 

Polityka Naukowa Państwa

W 2022 r. Rada Ministrów zaakceptowała Politykę Naukową Państwa, strategiczny dokument określający priorytety funkcjonowania systemu szkolnictwa wyższego i nauki w Polsce, który uwzględnia także otwartą naukę. Przyjęte w dokumencie rozumienie otwartej nauki obejmuje dostęp do publikacji naukowych i otwieranie danych badawczych, a także tzw. naukę obywatelską, która polega na angażowaniu w badania osób spoza systemu szkolnictwa wyższego i nauki, co przyczynia się do lepszego zrozumienia nauki przez społeczeństwo i podnoszenia zaufania obywateli do wyników badań.

W rozdziale dotyczącym technologii cyfrowych w gospodarce i społeczeństwie ujęto m.in. plany i priorytety w zakresie rozwoju infrastruktury, powoływania przez jednostki naukowe pełnomocników ds. Otwartego Dostępu (OD), tworzenia instytucjonalnych polityk OD, kształcenia pracowników naukowych i doktorantów w zakresie OD oraz budowania i rozwijania repozytoriów. Realizację założeń otwartej nauki powiązano także z udziałem polskich jednostek naukowych w rozwoju infrastruktury European Open Science Cloud (EOSC).

Więcej informacji: https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/polityka-naukowa-panstwa-przyjeta-przez-rade-ministrow 

Polityki otwartości instytucji naukowych

Narodowe Centrum Nauki

W dniu 31 maja 2020 roku została wprowadzona „Polityka NCN dotycząca otwartego dostępu do publikacji”. Polityka obowiązuje w umowach podpisywanych od 1 stycznia 2021 roku dla projektów wyłonionych w konkursach ogłoszonych 15 czerwca 2020 roku i później. Polityka jest spójna z Planem S, podpisanym przez NCN w 2018 roku (zob. https://www.coalition-s.org/plan_s_principles/, tłumaczenie Planu S na język polski dostępne jest w serwisie informacyjnym Otwarta Nauka, https://otwartanauka.pl/plan-s/tlumaczenie/).

W 2019 roku NCN wdrożył do wniosków o finansowanie projektów badawczych, działań naukowych Plan Zarządzania Danymi – Data Management Plan (DMP). Formularz został oparty na wytycznych Science Europe. Jednocześnie, NCN opublikowało wytyczne wskazujące jak należy wypełnić Plan. 

Więcej informacji: https://www.ncn.gov.pl/finansowanie-nauki/otwarta-nauka

Instytucje prowadzące badania

Informacje na temat polityk otwartości przyjmowanych przez uczelnie i instytuty naukowe aktualizowane są na podstronie Platformy Otwartej Nauki, http://pon.edu.pl/politykiotwartosci/polityki-otwartosci-w-polsce/