Polityki otwartości w nauce w Polsce – raport KOED

Polska ma od 2015 roku politykę open access, co prawda wyrażoną przez dokument „Kierunki rozwoju otwartego dostępu do treści naukowych w Polsce”, który jest dość ogólny, ale jest to początek budowania większej spójniejszej koncepcji. Polityka powstała w wyniku prac Zespołu doradczego do spraw otwartego dostępu do treści naukowych, powołanego przez MNiSW 20 marca 2015 roku.

W lutym 2016 ukazał się nowy raport Platformy Otwartej Nauki zatytułowany „Otwarty dostęp w instytucjach naukowych”.  Został on napisany z myślą o osobach odpowiedzialnych za upowszechnianie dorobku instytucji naukowych: kadrze kierowniczej, redaktorach repozytoriów i bibliotekarzach, ale także o pracownikach działów promocji, centrów transferu technologii i działów prawnych. Publikację można traktować jako uzupełnienie raportu „Otwarta nauka w Polsce 2014. Diagnoza”, w którym zespół PON zbadał stan otwartości w polskiej nauce w 2014 r.

W roku 2019 KOED opracował raport na temat wdrażania polityk otwartościowych na uczelniach polskich a Narodowe Centrum Nauki przystąpiło w roku 2018 do koalicji realizującej PlanS – koordynator Science Europe AISBL. W roku 2019 zaczęło wdrażać nowe zasady przyznawania grantów respektujących zasady otwartości.

Rekomendacje dla donatorów nauki

  • Stworzyć własną politykę OA;
  • Dodać zapisy w regulaminach i umowach grantowych dotyczące OA;
  • Wymagać sprawozdań w zakresie otwartości;
  • Wymagać zapisów o finansowaniu publicznym w metadanych publikacji;
  • Zalecać grantobiorcom określanie statusu prawnego publikacji (podawanie licencji);
  • Określić koszt publikowania otwartego jako kwalifikowalny;
  • Szkolić pracowników i beneficjentów w zakresie OA i promować ideę w środowisku nauki.

Rekomendacje dla MNiSW

  • Realizować plan Komisji Europejskiej związany z Open Science;
  • Zapewnić koordynację strategiczną działań na rzecz otwartego dostępu do treści naukowych w Polsce;
  • Monitorować i ewaluować działania oraz sprawozdawać KE wyniki tych prac;
  • Dążyć do zapewnienia wspólnej infrastruktury informatycznej przez dotacje dla podmiotów mających potencjał jej stworzenia;
  • Rozważyć wprowadzenia wymogów OA dla wydawców w umowach grantowych programów ministerialnych;
  • Rozważyć zmiany w ustawach tak, by można było upowszechniać wyniki badań w modelach OA.