To oczywiste, że państwa różnią się między sobą poziomem zamożności. Europa Wschodnia, Ameryka Łacińska, Azja oraz Afryka to obszary, w których przeznacza się na naukę mniej pieniędzy, a uniwersytety nie są tak dobre, jak w pozostałych częściach świata. Studenci i naukowcy z tych uczelni mają zatem mniejszą szansę na znaczący wpływ na rozwój nauki.
Dowodem na terytorialne ograniczenie dyskusji naukowej może być fakt, że ponad 90% czasopism uwzględnionych w bazach cytowań Institute or Scientific Information jest wydawanych w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej (patrz: McVeigh, M. E. Open Access Journals in the ISI Citation Databases: Analysis of Impact Factors and Citation Patterns). Podkreśleniem istoty tego problemu niech będzie informacja, że znaczącą większość tekstów naukowych wydaje się tylko w czterech krajach: Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Niemczech i Holandii. Z tym związany jest średni wyższy Impact Factor tekstów tam publikowanych niż gdziekolwiek indziej (patrz: Björk, B. C., & Solomon, D. Open access versus subscription journals: a comparison of scientific impact).
Zatem pomimo, że to również te kraje publikują najwięcej (nowych oraz już napisanych tekstów) w Open Access, to państwa spoza wydawniczego centrum zyskują dzięki OA najwięcej. Czy zatem, powtarzając początkowe pytanie, OA może również służyć wprowadzaniu nowych głosów do dyskusji i rozwoju nauki spoza wydawniczego imperium?
Open Access bezpośrednio wiąże się ze zwiększeniem cytowalności publikacji i większym dostępem do potencjalnych czytelników. Prawdopodobnie większość naukowców szukanie źródeł naukowych rozpoczyna w wyszukiwarce internetowej. Jeśli Twoich tekstów nie ma w internecie, to skąd wiadomo, że piszesz?
Kto jest liderem działań na rzecz wprowadzania OA?
Okazuje się, że obecnie to Ameryka Łacińska. W 2011 roku 81% tamtejszych czasopism naukowych z nauk społecznych było w OA. 3% tych z Ameryki Północnej i Europy Zachodniej (różnice pomiędzy czasopismami z pozostałych nauk są mniejsze) sprawia, że różnica jest piorunująca.
A jaką rolę w światowej nauce w dziedzinie humanistyki chcą pełnić polscy naukowcy i polskie wydawnictwa? Może Open Access jest dla nich bezprecedensową szansą na zaistnienie na międzynarodowej arenie naukowej?
Artykuł został napisany na podstawie “Will academic publishing become more pluralistic thanks to open access?” z serwisu openscience.com (licencja CC BY-NC-SA 4.0).
